Υπερδραστήρια κύστη: Φυσικοθεραπεία Πυελικού εδάφους

Με τον όρο υπερδραστήρια κύστη  εννοούμε  μια κλινική κατάσταση που μπορεί να συνοδεύεται από συχνουρία ή/και νυκτουρία. Επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως ενώ εμφανίζεται περισσότερο σε γυναίκες και ηλικιωμένους, αλλά μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε άτομα όλων των ηλικιών και των δύο φύλων. Πρόκειται για μια  πάθηση που επιφέρει σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής καθώς πολλές φορές εξαιτίας των συμπτωμάτων που επιφέρει οδηγεί τα άτομα σε απουσία από την εργασία τους, αλλά και από ποικίλες κοινωνικές δραστηριότητες διαταράσσοντας με αυτόν τον τρόπο την κοινωνική και συναισθηματική τους ευημερία.

Η υπερδραστήρια κύστη επηρεάζει το 10-15% των γυναικών  όλων των ηλικιών με τον επιπολασμό να αυξάνεται με την ηλικία, επηρεάζοντας σοβαρά την ποιότητα ζωής των γυναικών. Πολλές γυναίκες μάλιστα προκειμένου να διαχειριστούν αυτήν την κατάσταση περιορίζουν τις καθημερινές του δραστηριότητες, μειώνουν την πρόσληψη των ημερήσιων  υγρών, ελαττώνουν την σωματική τους  άσκησης και τις  κοινωνικές  εξορμήσεις ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούν  επιθέματα ακράτειας.

Τα ακριβή αίτια της υπερδραστήριας κύστης δεν είναι πλήρως κατανοητά, αλλά αρκετοί παράγοντες έχουν εντοπιστεί οτι μπορεί να την προκαλούν. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται ποικίλες  νευρολογικές διαταραχές, όπως η νόσος του Πάρκινσον, η απόφραξη της εξόδου της ουροδόχου κύστης και η υπερδραστηριότητα του εξωστήρα μυ της κύστης (ασυνήθιστες μυϊκές συσπάσεις στην κύστη). Η πρόπτωση κάποιου πυελικού οργάνου μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα της υπερδραστήριας κύστης. Σύμφωνα με πολλές μελέτες μάλιστα φαίνεται πως η υπερδραστήρια κύστη μπορεί να συνδέεται με παράγοντες του τρόπου ζωής του ατόμου, όπως η διατροφή και η πρόσληψη υγρών καθώς  και υποκείμενες ιατρικές παθήσεις, όπως οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος ή η διάμεση κυστίτιδα. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αιτία της υπερδραστήριας κύστης μπορεί να μην είναι ξεκάθαρη και μπορεί να αναφέρεται ως ιδιοπαθής υπερδραστήρια κύστη.

Θεραπεία πρώτης γραμμής αποτελούν ποικίλες  τροποποιήσεις συμπεριφοράς όπως για παράδειγμα η επανεκπαίδευση της ουροδόχου κύστης, η οποία περιλαμβάνει σταδιακή αύξηση του χρόνου μεταξύ της εκούσιας ούρησης ή αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η μείωση της πρόσληψης υγρών και η αποφυγή ερεθιστικών ουσιών της ουροδόχου κύστης (αποκλεισμός ποτών και καφεΐνης), η βελτιστοποίηση του βάρους καθώς επίσης και η διακοπή του καπνίσματος. Τέλος, σύμφωνα με πολλές έρευνες η φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης.

Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί θεραπεία δεύτερης γραμμής και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υπερδραστήριας κύστης περιλαμβάνουν τα αντιμουσκαρινικά,  τους βήτα-3 αγωνιστές  καθώς και την  δεσμοπρεσσίνη. Η καταλληλότερη φαρμακευτική αγωγή διαφέρει από άτομο σε άτομο και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης. Ωστόσο, όπως όλα τα φάρμακα, μπορεί να υπάρχουν κίνδυνοι που σχετίζονται με τη χρήση τους. Μερικές κοινές παρενέργειες των φαρμάκων για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης περιλαμβάνουν την ξηροστομία, την δυσκοιλιότητα, την θολή όραση και τους πονοκεφάλους.

Μια ακόμα θεραπευτική προσέγγιση αποτελεί η έγχυση αλλαντοτοξίνης (Botox) καθώς και τα εμφυτεύματα ιερο-νευροτροποποίησης. Η έγχυση αλλαντοτοξίνης (Botox) χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης. Το Botox δρα μπλοκάροντας τα νευρικά σήματα που προκαλούν τη σύσπαση των μυών της ουροδόχου κύστης, με αποτέλεσμα τη χαλάρωση των μυών. Αυτό οδηγεί σε βελτίωση του ελέγχου της ουροδόχου κύστης και την μείωση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν παροδικές παρενέργειες, όπως ουρολοίμωξη, διάτρηση της ουροδόχου κύστης καθώς και κατακράτηση ούρων. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρξουν μακροχρόνιες παρενέργειες, όπως ακράτεια ούρων ή χρόνιος πόνος.

Η νευροτροποποίηση του ιερού νεύρου είναι μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική επέμβαση που περιλαμβάνει την εμφύτευση μιας μικρής συσκευής για την θεραπεία της υπερδραστήριας κύστης. Η συσκευή διεγείρει το ιερό νεύρο, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο των μυών της ουροδόχου κύστης. Αυτή η διέγερση συμβάλει στην ρύθμιση της ουροδόχου κύστης και στην μείωση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης, όπως της επιτακτικής ούρησης, της συχνοουρίας καθώς και  της ακράτειας. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την νευροτροποποίηση του ιερού νεύρου περιλαμβάνουν την δημιουργία λοίμωξης, όπως συμβαίνει με κάθε χειρουργική επέμβαση καθώς ακόμα και πόνο ή δυσφορία είτε στο σημείο του εμφυτεύματος είτε και πιο απομακρυσμένα.

H φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους  έχει αναδειχθεί ως μια αποτελεσματική, μη επεμβατική προσέγγιση πρώτης γραμμής  για την διαχείριση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά πραγματοποιείται  λεπτομερειακή λήψη ιατρικού ιστορικού του ασθενή. Έπειτα, ο εξειδικευμένος στην αποκατάσταση δυσλειτουργιών του πυελικού εδάφους φυσικοθεραπευτής πραγματοποιεί ενδελεχής  φυσική εξέταση του ασθενή και στην συνέχεια σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο για τον κάθε ασθενή πλάνο αποκατάστασης. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Εκμάθηση διαφραγματικής αναπνοής: Η διαφραγματική αναπνοή είναι μια τεχνική που συμβάλει στον συντονισμό της κίνησης του διαφράγματος και των μυών του πυελικού εδάφους. Η σωστή διαφραγματική αναπνοή περιλαμβάνει την εισπνοή από τη μύτη, επιτρέποντας στην κοιλιά να εκπτυχθεί, και την εκπνοή από το στόμα, επιτρέποντας στην κοιλιά να επιστρέψει στην αρχική της θέση. Αυτή η τεχνική συμβάλει στην μείωση της τάσης στους μυς του πυελικού εδάφους καθώς και στην βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος, συμβάλλοντας έτσι στην ταχύτερη αποκατάσταση των μυών του πυελικού εδάφους.

• Ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους. Οι ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους η αλλιώς ασκήσεις Kegel είναι ειδικές ασκήσεις  που στοχεύουν στην ενίσχυση των μυών του πυελικού εδάφους. Οι ασκήσεις αυτές περιλαμβάνουν την επαναλαμβανόμενη σύσπαση και χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους. Ακόμα, οι ασκήσεις αυτές βελτιώνουν τον συντονισμό και ενισχύουν τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης, μειώνοντας έτσι τα συμπτώματα που επιφέρει η υπερδραστήρια κύστη.

• Βιοανάδραση: Η βιοανάδραση είναι μια τεχνική που χρησιμοποιεί ειδικό εξοπλισμό με σκοπό την παρακολούθηση και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, όπως η μυϊκή δραστηριότητα. Η  βιοανάδραση  συμβάλει στην καλύτερη απομόνωση  των μυών του πυελικού εδάφους άρα και κατά συνέπεια και στην ορθότερη  εκτέλεση των ασκήσεων Kegel. Με την βοήθεια των αισθητήρων που τοποθετούνται στην περιοχή του πυελικού εδάφους, οι ασθενείς μπορούν να δουν σε πραγματικό χρόνο την απόκριση των μυών του πυελικού εδάφους τους και κατά συνέπεια να προσαρμόσουν την τεχνική τους.

• Διαδερμική διέγερση του κνημιαίου νεύρου: Πρόκειται για  μια ελάχιστα επεμβατική διαδικασία που περιλαμβάνει την τοποθέτηση μιας μικρής βελόνας κοντά στο κνημιαίο νεύρο στον αστράγαλο, η οποία στη συνέχεια συνδέεται με μια συσκευή διέγερσης που παρέχει ένα ειδικά διαμορφωμένο ηλεκτρικό πεδίο. Στόχος της συγκεκριμένης μεθόδου είναι να ενεργοποιήσει το κνημιαίο νεύρο και να βελτιώσει τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης. Μάλιστα, σύμφωνα με πολλές μελέτες πρόκειται για μια αποτελεσματική θεραπεία για την διαχείριση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης. Σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα  βρέθηκε ότι η διαδερμική διέγερση του κνημιαίου νεύρου βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης και μειώνει την επείγουσα ανάγκη για ούρηση και τη συχνότητα εμφάνισης ούρων σε σύγκριση με την ομάδα που δεν έλαβε κάποια παρέμβαση. Τέλος, Οι τρέχουσες δημοσιεύσεις αποδεικνύουν ότι η διαδερμική διέγερση του κνημιαίου νεύρου αποτελεί αποτελεσματική θεραπεια για την αντιμετώπιση της μη αποφρακτικής κατακράτησης ούρων, της νευρογενούς κύστης, του χρόνιου πυελικού πόνου, του επώδυνου συνδρόμου της ουροδόχου κύστης, της δυσλειτουργίας της ούρησης, της ακράτειας κοπράνων και των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης.   

• Εξωσωματική μαγνητική διέγερση: Η εξωσωματική μαγνητική διέγερση είναι μια  καινοτόμα μη επεμβατική μέθοδος που χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία για να διεγείρει τους μυς του πυελικού εδάφους. Ακόμα, πρόκειται για μια μέθοδο που συμβάλει άμεσα στην μείωση των συμπτωμάτων που επιφέρει η υπερδραστήρια κύστη χωρίς την ανάγκη εισαγωγής ηλεκτροδίων στο σώμα και κατά συνέπεια χωρίς να χρειαστεί ο ασθενής να αφαιρέσει τα ρούχα του.

• Υπερηχογράφημα σε πραγματικό χρόνο: Το υπερηχογράφημα σε πραγματικό χρόνο επιτρέπει στους θεραπευτές και στους ασθενείς να δουν την κινητικότητα των μυών του πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της άσκησης. Η τεχνική αυτή βοηθά στην παρακολούθηση της ορθής εκτέλεσης των ασκήσεων και στην προσαρμογή της θεραπείας ανάλογα με τις εξατομικευμένες ανάγκες της ασθενούς.

• Τεχνικές διαχείρισης άγχους και χαλάρωσης: Το χρόνιο στρες και το άγχος μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της υπερδραστήριας κύστης. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους συχνά ενσωματώνει τεχνικές χαλάρωσης, όπως η  διαφραγματική αναπνοή, προκειμένου να βοηθήσει τα άτομα να διαχειριστούν αποτελεσματικά το άγχος.

• Επανεκπαίδευση ουροδόχου κύστης: Πρόκειται για μια τεχνική όπου ο ασθενής λαμβάνει οδηγίες για την λειτουργία της κύστης και την πρόσληψη υγρών, τον χρόνο ούρησης καθώς και τον περιορισμό ορισμένων διεγερτικών ουσιών όπως για παράδειγμα η καφεΐνη και τα αλκοολούχα ποτά.

• Διατατικές ασκήσεις: Οι διατατικές ασκήσεις συμβάλλουν στην σταδιακή αύξηση της ελαστικότητας και της χαλάρωσης των ιστών του πυελικού εδάφους. Οι τακτικές διατάσεις  συμβάλλουν στην  ανακούφιση του πόνου, στην βελτίωση  του εύρους κίνησης αλλά και στην συνολική ενίσχυση της συνολικής ευεξίας του πυελικού εδάφους και κατά συνέπεια στην καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης.

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Ο εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής στην αντιμετώπιση δυσλειτουργιών του πυελικού εδάφους παρέχει στους ασθενείς εκπαίδευση σχετικά με τις τροποποιήσεις που μπορουν να επιτευχθούν στην ζωή τους, όπως η διατροφή και η άσκηση, και πώς να διαχειριστούν το άγχος.

Συμπερασματικά, η θεραπεία για την διαχείριση των συμπτωμάτων της υπερδραστήριας κύστης πρέπει να είναι εξατομικευμένη για τον κάθε ασθενή, συνεκτιμώντας πολλούς παράγοντες. Το θεραπευτικό πλάνο μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμό διαφορετικών προσεγγίσεων. Με την  ορθή διαχείριση, οι ασθενείς  μπορούν να επιτύχουν σημαντικές βελτιώσεις στα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής τους.

Στο πρότυπο τμήμα φυσικοθεραπείας Pelvic Floor Center εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως, η διαδερμική διέγερση του κνημιαίου νεύρου, η ηλεκτρική διέγερση, η βιοανάδραση (biofeedback), η εξωσωματική μαγνητική διέγερση, ο υπέρηχος πραγματικού χρόνου, τα κρουστικά κύματα και οι ασκήσεις Kegel. Η Κλινική Pelvic Floor Center βρίσκεται στην Αθήνα και είναι εύκολα προσβάσιμη με όλα τα μέσα.