Φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους στις γυναίκες

Το πυελικό έδαφος αποτελείται από μυς και συνδέσμους που διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην υποστήριξη των ζωτικών οργάνων, στην ρύθμιση  της λειτουργία της ουροδόχου κύστης και του εντέρου καθώς και στην εύρυθμη σεξουαλική λειτουργία. Πολλές φορές όμως πολλές γυναίκες εμφανίζουν ορισμένες δυσλειτουργίες στην περιοχή του πυελικού τους εδάφους, όπως ακράτεια ούρων, πρόπτωση των πυελικών οργάνων και χρόνιο πυελικό πόνο, παθήσεις που επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και την καθημερινή λειτουργικότητα των γυναικών. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί μια θεμελιώδη μη επεμβατική προσέγγιση για τη διαχείριση αυτών των διαταραχών, στοχεύοντας στη βελτίωση της δύναμης, της ελαστικότητας και του συντονισμού των μυών του πυελικού εδάφους. Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστεί η ανατομία και φυσιολογία του πυελικού εδάφους, οι πιο κοινές διαταραχές στο πυελικό έδαφος των γυναικών καθώς και οι πιο σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις που χρησιμοποιούνται για την αποκατάστασή τους.

Ανατομία και φυσιολογία του πυελικού εδάφους.

Το πυελικό έδαφος αποτελείται από μια ομάδα μυών, συνδέσμων και συνδετικού ιστού που σχηματίζουν μια υποστηρικτική δομή στη βάση της λεκάνης. Οι κύριες ανατομικές δομές του πυελικού εδάφους περιλαμβάνουν:

• Τον ανελκτήρα  μυ του πρωκτού, ο οποίος αποτελείται από τον ηβοορθικό, τον ηβοκοκυγικό και τον λαγονοκοκκυγικό μυ.

• Τον κοκκυγικό μυ, που παρέχει σταθερότητα στην περιοχή του κόκκυγα.

• Τους επιφανειακούς και εν τω βάθει περινεϊκούς μύες, οι οποίοι ρυθμίζουν την ουρογεννητική και την εντερική λειτουργία.

Μια πιθανή  δυσλειτουργία αυτών των μυών μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα,επηρεάζοντας δυσμενώς την ποιότητα ζωής των γυναικών.

Κοινές διαταραχές που εντοπίζονται στο πυελικό έδαφος των γυναικών.

• Ακράτεια κοπράνων: Η οποία χαρακτηρίζεται από ακούσια απώλεια ελέγχου του εντερικού περιεχομένου (αερίων, υγρών ή στερεών κοπράνων). Για πρακτικούς λόγους, η ακράτεια κοπράνων διακρίνεται σε 2 κατηγορίες, την μικρή (μερική ή ήπια) ή την μεγάλη (πλήρη ή σοβαρή). Μικρή ακράτεια ορίζεται η απώλεια ελέγχου των αερίων με κάποια ρύπανση των εσωρούχων, ενώ ως μεγάλη η ανικανότητα ελέγχου κοπράνων φυσιολογικής σύστασης. 

• Ακράτεια ούρων: Η  οποία χαρακτηρίζεται από ακούσια μη ηθελημένη απώλεια ούρων και διακρίνεται σε:

1. Ακράτεια από προσπάθεια (stress urinary incontinence – SUI):  Το συγκεκριμένο είδος ακράτειας οφείλεται σε αδυναμία των μυών του πυελικού εδάφους και παρατηρείται απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια  δραστηριοτήτων που αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση όπως ο βήχας, το γέλιο και η σωματική άσκηση.
2. Επιτακτική ακράτεια (urge incontinence): Η συγκεκριμένη μορφή ακράτειας συνδέεται με υπερδραστηριότητα  του εξωστήρα μυ της κύστης και χαρακτηρίζεται από ξαφνική και έντονη επιθυμία για ούρηση.
3. Μικτή ακράτεια, που αποτελεί ένα συνδιασμό των  δύο παραπάνω.

• Πρόπτωση των πυελικών οργάνων: Η πρόπτωση των πυελικών οργάνων (Pelvic Organ Prolapse – POP) παρουσιάζεται  όταν οι μύες και οι σύνδεσμοι του πυελικού εδάφους αποδυναμώνονται, επιτρέποντας στην ουροδόχο κύστη, τη μήτρα ή το ορθό να προβάλλουν μέσω του κόλπου. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου είναι ο τοκετός, η εμμηνόπαυση και η παχυσαρκία.

• Χρόνιος πυελικός πόνος: Ο χρόνιος πυελικός πόνος είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που μπορεί να προκύψει από μυϊκή δυσλειτουργία, φλεγμονώδεις καταστάσεις ή νευρολογικές παθήσεις. Συχνά σχετίζεται με υπερτονία των μυών του πυελικού εδάφους, προκαλώντας πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή, την ούρηση ή την αφόδευση.

• Δυσπαρευνία: Η δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή) αποτελεί διαταραχή που σε πολλές περιπτώσεις σχετίζεται με την υπερτονία του πυελικού εδάφους και απαιτεί εξειδικευμένη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση.

Φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις στις διαταραχές του πυελικού εδάφους.

• Ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel): Οι ασκήσεις Kegel στοχεύουν στην εκούσια σύσπαση και χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους, βελτιώνοντας τη δύναμη και την αντοχή τους. Ενδείκνυνται κυρίως για την αντιμετώπιση της ακράτεια ούρων και ακράτειας κοπράνων και της πρόπτωσης των πυελικών οργάνων.

• Βιοανάδραση (Biofeedback): Η βιοανάδραση χρησιμοποιεί ειδικούς αισθητήρες με σκοπό την παροχή οπτικής και ακουστικής ανατροφοδότησης σχετικά με τη μυϊκή δραστηριότητα των συγκεκριμένων μυών. Συμβάλει ιδιαίτερα στο να αποκτήσουν οι  ασθενείς τον έλεγχο των μυών τους ενώ όταν χρησιμοποιείται σε συνδιασμό με τις ασκήσεις kegel, τα αποτελέσματα είναι θεαματικά.

• Ηλεκτρική διέγερση (Electrical stimulation): Η ηλεκτρική διέγερση εφαρμόζεται με τη χρήση ηλεκτροδίων και στοχεύει στην ενεργοποίηση των μυών του πυελικού εδάφους. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σοβαρής αδυναμίας ή νευρολογικών βλαβών.

• Εξωσωματική μαγνητική διέγερση (Extracorporeal Magnetic Stimulation – EMS): Η εξωσωματική μαγνητική διέγερση αποτελεί μια καινοτόμο, μη επεμβατική θεραπευτική μέθοδο που χρησιμοποιείται στη φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους για τη διαχείριση της ακράτειας ούρων, της ακράτειας κοπράνων, της πρόπτωσης των πυελικών οργάνων και του χρόνιου πυελικού πόνου. Η τεχνική βασίζεται στη χρήση ισχυρών παλμικών μαγνητικών πεδίων, τα οποία διεγείρουν νευρομυϊκά τα μυϊκά στοιχεία του πυελικού εδάφους, ενισχύοντας τη σύσπαση και τον έλεγχό τους. Μάλιστα, πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η εξωσωματική μαγνητική διέγερση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη μυϊκή δύναμη και την αντοχή, ενώ παράλληλα μειώνει τον μυϊκό   σπασμό σε περιπτώσεις που υπάρχει υπερτονία. Το μεγάλο πλεονέκτημά της είναι ότι δεν απαιτεί την ενεργή συμμετοχή της ασθενούς, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμη για γυναίκες που αδυνατούν να εκτελέσουν συνειδητές μυϊκές συσπάσεις, όπως σε περιπτώσεις σοβαρής αδυναμίας ή νευρολογικών βλαβών. Η εξωσωματική μαγνητική διέγερση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματική θεραπεία στις ασκήσεις ενδυνάμωσης και στην μέθοδο της βιοανάδρασης, ενισχύοντας τα αποτελέσματα της φυσικοθεραπείας.

• Μυοπεριτονιακή χαλάρωση και χειροθεραπεία (Manual Therapy): Η θεραπεία με ειδικούς χειρισμούς και διατάσεις βοηθά στην ανακούφιση των ενεργών σημείων πυροδότησης πόνου (trigger points) και κατά συνέπεια του χρόνιου πυελικού πόνου και της δυσπαρευνίας.

• Επανεκπαίδευση στάσης και εκμάθηση της διαφραγματικής αναπνοής: Η σωστή στάση του σώματος και η εκπαίδευση στη διαφραγματική αναπνοής συμβάλλουν στη μείωση της ενδοκοιλιακής πίεσης, προλαμβάνοντας την επιδείνωση των συμπτωμάτων της ακράτειας και της πρόπτωσης.

Συμπερασματικά,

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί μια αποτελεσματική, επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβαση για τη διαχείριση των γυναικείων διαταραχών της πυέλου. Ακόμα, με εξειδικευμένες τεχνικές ενδυνάμωσης, χαλάρωσης και λειτουργικής αποκατάστασης που διαθέτει,  προσφέρει σημαντική ανακούφιση και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Η έγκαιρη διάγνωση και η εξατομικευμένη προσέγγιση από εξειδικευμένους φυσικοθεραπευτές ειδικούς στην αποκατάσταση των δυσλειτουργιών του πυελικού εδάφους είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της θεραπείας.

Στο πρότυπο τμήμα φυσικοθεραπείας Pelvic Floor Center εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως, η διαδερμική διέγερση του κνημιαίου νεύρου, η ηλεκτρική διέγερση, η βιοανάδραση (biofeedback), η εξωσωματική μαγνητική διέγερση, ο υπέρηχος πραγματικού χρόνου, τα κρουστικά κύματα και οι ασκήσεις Kegel. Η Κλινική Pelvic Floor Center βρίσκεται στην Αθήνα και είναι εύκολα προσβάσιμη με όλα τα μέσα.