Φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους στις γυναίκες

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί ένα εξειδικευμένο τομέα της φυσικοθεραπείας που στοχεύει στην αποκατάσταση της λειτουργικότητας των μυών και των δομών της πυελικής περιοχής. Στις γυναίκες, οι δυσλειτουργίες του πυελικού εδάφους σχετίζονται συχνά με καταστάσεις όπως η ακράτεια ούρων, η ακράτεια κοπράνων, η πρόπτωση των πυελικών οργάνων, το χρόνιο πυελικό άλγος, η δυσπαρευνία καθώς και οι επιπτώσεις που επιφέρει ο τοκετός.

Το πυελικό έδαφος αποτελεί μια ομάδα μυών και συνδετικών ιστών που υποστηρίζουν τα πυελικά όργανα, όπως την ουροδόχο κύστη, τη μήτρα και το ορθό. Η καλή και ορθή λειτουργία των μυών αυτών είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της  εγκράτειας, της εύρυθμης σεξουαλικής λειτουργίας και της σταθερότητας του κορμού. Οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες να εμφανίσουν κάποια δυσλειτουργία στην περιοχή του πυελικού εδάφους, κυρίως λόγω των ορμονικών αλλαγών, της εγκυμοσύνης,  του τοκετού και της εμμηνόπαυσης.

Ποιες είναι οι συνηθέστερες δυσλειτουργίες του πυελικού εδάφους στις γυναίκες;

Οι συνηθέστερες δυσλειτουργίες στην περιοχή του πυελικού εδάφους μπορεί να  οφείλονται σε υπερτονία (αυξημένος μυϊκός τόνος των μυών του πυελικού εδάφους), υποτονία (μειωμένος  μυϊκός τόνος των μυών του πυελικού εδάφους) είτε πιο σπάνια σε συνδυασμό αυτών , και περιλαμβάνουν:

1. Ακράτεια ούρων (από προσπάθεια, επιτακτικού τύπου ή μικτού τύπου).
2. Ακράτεια κοπράνων.
3. Πρόπτωση των πυελικών οργάνων (π.χ. πρόπτωση μήτρας ή κύστης).
4. Χρόνιος πυελικός πόνος.
5. Δυσπαρευνία (επώδυνη σεξουαλική επαφή).
6. Δυσλειτουργίες μετά τον τοκετό.
7. Σύνδρομο υπερδραστήριας κύστης.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης δυσλειτουργίας στην περιοχή του πυελικού εδάφους;

Οι πιο κοινοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση των ανωτέρω δυσλειτουργιών περιλαμβάνουν:

• Εγκυμοσύνη και τοκετός (ιδιαίτερα φυσιολογικός τοκετός με επιπλοκές).
• Εμμηνόπαυση και μείωση επιπέδων οιστρογόνων.
• Παχυσαρκία.
• Χρόνια δυσκοιλιότητα ή χρόνιος βήχας.
• Χειρωνακτική εργασία και άρση βάρους.
• Χειρουργικές επεμβάσεις στην πύελο.
• Τραύματα στην περιοχή (π.χ. μετά από κακοποίηση ή ατυχήματα).

Ποιος είναι ο ρόλος της φυσικοθεραπείας του πυελικού εδάφους;

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί  μια μη επεμβατική και συνάμα συντηρητική προσέγγιση με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα για πολλές από τις παραπάνω καταστάσεις. Πιο συγκεκριμένα περιλαμβάνει:

1. Κλινική Αξιολόγηση.

Η αξιολόγηση περιλαμβάνει:

• Λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού (συμπτώματα, τοκετοί, χειρουργεία, τρόπος ζωής)
• Ενδελεχής φυσική εξέταση της περιοχής του πυελικού εδάφους.
• Χρήση ειδικών κλιμάκων αξιολόγησης (Oxford grading scale).
• Εφαρμογή βιοανάδρασης (biofeedback).
• Αξιολόγηση αναπνοής, στάσης σώματος και λειτουργίας του κοιλιακού τοιχώματος.

2. Θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Α. Ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel).

• Στοχεύουν στην ενδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους.
• Περιλαμβάνουν αργές και γρήγορες συσπάσεις.
• Πρέπει να εφαρμόζονται εξατομικευμένα και με σωστή τεχνική.

Β. Εκπαίδευση με την χρήση της  βιοανάδρασης (Biofeedback).

• Παρέχει οπτική και ακουστική πληροφόρηση για τη μυϊκή δραστηριότητα των μυών του πυελικού εδάφους.
• Χρησιμοποιείται με σκοπό την  εκπαίδευση της ορθής ενεργοποίησης ή χαλάρωσης των μυών του πυελικού εδάφους.

Γ. Ηλεκτρική διέγερση και εξωσωματική μαγνητική διέγερση.

• Χρησιμοποιείται με σκοπό την μυϊκή ενδυνάμωση ή αναλγησία (σε χρόνιο πόνο).
• Διεγείρει τα νεύρα και βελτιώνει τον μυϊκό τόνο.

Δ. Εκπαίδευση διαφραγματικής αναπνοής και λειτουργικής κίνησης.

• Η ορθή συνεργασία του πυελικού εδάφους και του διαφράγματος αποτελεί θεμελιώδης συστατικό στην διατήρηση της πυελικής υγείας.
• Περιλαμβάνει ασκήσεις με έμφαση στη σωστή ευθυγράμμιση του κορμού και τον κινητικό έλεγχο.

Ε. Χειροθεραπεία.

• Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις υπερτονίας ή συμφύσεων (π.χ. trigger points, κινητοποίηση ουλώδους ιστού).

ΣΤ. Εκπαίδευση και τροποποίησεις του τρόπου ζωής.

• Ουρολογική και εντερική εκπαίδευση.
• Συμβουλές για σωστές εργονομικές συνήθειες, διατροφή, ενυδάτωση κ.ά.

Πότε ενδείκνυται η φυσικοθεραπείας του πυελικού εδάφους στις γυναίκες;

Ενδείκνυται στις περιπτώσεις:

• Ακράτεια ούρων.
• Ακράτεια κοπράνων
• Πρόπτωση των πυελικών οργάνων (πρώτου και δευτέρου βαθμού).
• Ενόχληση ή πόνος στη σεξουαλική επαφή.
• Χρόνιος πυελικός ή οσφυϊκός πόνος.
• Ανάρρωση μετά τον τοκετό (ακόμη και χωρίς συμπτώματα).
• Εμμηνοπαυσιακές αλλαγές στη λειτουργία της πυέλου.
• Αθλητικές δραστηριότητες υψηλής καταπόνησης.

 Επιστημονικά δεδομένα και αποτελεσματικότητα.

Πλήθος μελετών τεκμηριώνουν την αποτελεσματικότητα της φυσικοθεραπείας του πυελικού εδάφους και πιο συγκεκριμένα:

• Η Cochrane Review (Dumoulin et al., 2018) έδειξε ότι οι ασκήσεις πυελικού εδάφους είναι πιο αποτελεσματικές από τη φαρμακευτική αγωγή σε περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας ακράτειας.

• Μελέτες δείχνουν ότι το 60-70% των γυναικών με ακράτεια ούρων αναφέρουν σημαντική βελτίωση με την φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους.

• Η βιοανάδραση και η ηλεκτρική διέγερση επιταχύνουν την αποκατάσταση σε σύνθετες περιπτώσεις.

• Η φυσικοθεραπεία  του πυελικού εδάφους μετά τον τοκετό μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μακροχρόνιων δυσλειτουργιών.

Συμπεράσματικά,

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους είναι μια ασφαλής, μη επεμβατική και αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση για πολλές γυναικολογικές δυσλειτουργίες των μυών του πυελικού εδάφους. Η προσέγγιση πρέπει πάντα να είναι ολιστική, εξατομικευμένη και να λαμβάνει υπόψη τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές παραμέτρους κάθε γυναίκας. Η έγκαιρη αξιολόγηση και παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών και να μειώσει την ανάγκη για φαρμακευτική ή ακόμα και χειρουργική παράμβαση.

Η Φυσικοθεραπεία Πυελικού εδάφους μπορεί να πραγματοποιηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή είτε κατ΄οίκον είτε στην Κλινική Pelvic Floor Center. Στο πρότυπο τμήμα φυσικοθεραπείας εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως, η ηλεκτροθεραπεία, η βιοανάδραση (biofeedback), η εξωσωματική μαγνητική διέγερση, ο υπέρηχος πραγματικού χρόνου, τα κρουστικά κύματα και οι ασκήσεις Kegel. Η Κλινική Pelvic Floor Center βρίσκεται στην Αθήνα και είναι εύκολα προσβάσιμη με όλα τα μέσα.