Ακράτεια κοπράνων έπειτα από χειρουργική αντιμετώπιση καρκίνου εντέρου: Φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους

Η θεραπεία του καρκίνου του εντέρου έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τα ογκολογικά αποτελέσματα. Ο συνδυασμός χειρουργικής επέμβασης, ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας είναι υπεύθυνος για τα βελτιωμένα δεδομένα επιβίωσης. Στις μέρες μας η πιο συνηθισμένη χειρουργική επέμβαση που χρησιμοποιείται είναι η τεχνική της  πρόσθιας χαμηλής εκτομής. Ωστόσο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν κάποια δυσλειτουργία στην περιοχή του πυελικού εδάφους, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει την επείγουσα ανάγκη για αφόδευση, την αυξημένη συχνότητα αφόδευσης, την ακράτεια κοπράνων καθώς ακόμα και το αίσθημα ατελούς κένωσης. Μάλιστα το 76–90% αυτών των ασθενών αναφέρουν συνδυασμό αυτών των συμπτωμάτων, τα οποία περιγράφονται ως σύνδρομο χαμηλής πρόσθιας εκτομής. Αξίζει να σημειωθεί πως η ακράτεια κοπράνων έχει ιδιαίτερα σημαντική επίδραση τόσο στην σωματική, και ψυχολογικη υπόσταση του ατλομου όσο και στην κοινωνική και συναισθηματική λειτουργία του ασθενούς. Ωστόσο, η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Physical Therapy-PFPT) έχει αναδειχθεί ως μια εξαιρετικά αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για την αντιμετώπιση της ακράτειας κοπράνων έπειτα από τέτοιες χειρουργικές επεμβάσεις.

Η ακράτεια κοπράνων ορίζεται ως η μη ηθελημένη απώλεια εντερικού περιεχομένου (αερίων, υγρών ή στερεών κοπράνων) από τον ασθενή. Μετά από χειρουργική επέμβαση καρκίνου του εντέρου, ιδιαίτερα χειρουργικές επεμβάσεις που αφορούν το ορθό, τον πρωκτό ή το κατώτερο πεπτικό σύστημα, μπορεί να διαταραχθεί η ισορροπία των μυών και των νεύρων που ελέγχουν τη λειτουργία του εντέρου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εξασθενημένους μύες του πυελικού εδάφους, μειωμένη αίσθηση και μειωμένο συντονισμό, παράγοντες που συμβάλλουν στην ακράτεια. Οι συναισθηματικές και κοινωνικές συνέπειες της ακράτειας κοπράνων μπορεί να είναι έντονες, αναγκάζοντας τα άτομα να αποφεύγουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ενώ παράλληλα πολλοί ασθενείς βιώνουν έντονο άγχος και υποφέρουν πολλές φορές από κατάθλιψη. Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τη σωματική υγεία, αλλά και για τη συναισθηματική και ψυχική ευεξία του ατόμου.

Τι είναι η Φυσικοθεραπεία Πυελικού Εδάφους;

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους είναι μια εξειδικευμένη μορφή θεραπείας που επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους, στη βελτίωση του συντονισμού τους και στην ενίσχυση της συνολικής λειτουργίας του εντέρου. Το πυελικό έδαφος είναι μια ομάδα μυών και συνδέσμων που υποστηρίζουν τα όργανα που εντοπίζονται στην λεκάνη, συμπεριλαμβανομένης της ουροδόχου κύστης, του εντέρου και της μήτρας στις γυναίκες. Στο πλαίσιο της ακράτειας κοπράνων, η φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους στοχεύει στην αποκατάσταση της δύναμης και της λειτουργίας των μυών που ελέγχουν το ορθό και τον πρωκτό. Τέλος, η φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους μπορεί να εφαρμοστεί σε συνδυασμό με οποιαδήποτε  συντηρητική θεραπεία η οποία συνήθως περιλαμβάνει ποικίλες διαιτολογικές-διατροφικές τροποποιήσεις (αύξηση πρόληψης φυτικών ινών) καθώς και την φαρμακευτική αγωγή (χορήγηση αντιδιαρροϊκών φαρμάκων όπως η λοπεραμίδη).

Τι περιλαμβάνει η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους για την αντιμετώπιση της ακράτειας κοπράνων;

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής στην αντιμετώπισης της ακράτειας κοπράνων μετά από χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση καρκίνου του εντέρου. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά πραγματοποιείται  λεπτομερειακή λήψη ιατρικού ιστορικού του ασθενή. Έπειτα, ο εξειδικευμένος στην αποκατάσταση δυσλειτουργιών του πυελικού εδάφους φυσικοθεραπευτής πραγματοποιεί ενδελεχής  φυσική εξέταση του ασθενή και στην συνέχεια σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο για τον κάθε ασθενή πλάνο θεραπείας.

Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Εκμάθηση διαφραγματικής αναπνοής: Η διαφραγματική αναπνοή είναι μια τεχνική που πραγματοποιείται σε συνδιασμό με τις ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους και αποσκοπεί στην ενίσχυση των μυών του πυελικού εδάφους μέσω της συντονισμένης αναπνοής. Η σωστή διαφραγματική αναπνοή περιλαμβάνει την εισπνοή από τη μύτη, επιτρέποντας στην κοιλιά να εκπτυχθεί, και την εκπνοή από το στόμα, επιτρέποντας στην κοιλιά να επιστρέψει στην αρχική της θέση. Αυτή η τεχνική συμβάλει στην μείωση της τάσης στους μυς του πυελικού εδάφους καθώς και στην βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος, μειώνοντας  έτσι τον χρόνο αποκατάστασης των μυών του πυελικού εδάφους μετά την επέμβαση.

• Ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους: Οι ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους η αλλίως ασκήσεις Kegel στοχεύουν στην αύξηση της μέγιστης δύναμης της μυϊκής συστολής, στην παράταση του χρόνου συστολής των μυών καθώς και στην βελτίωση του συντονισμού της συστολής των μυών του πυελικού εδάφους. Η ορθή εκτέλεση των ασκήσεων Kegel, η εκμάθηση συστολής δηλαδή μόνο τον συγκεκριμένων μυών με την συμβολή του εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή, συμβάλει στη βελτίωση της ακράτειας κοπράνων ενισχύοντας τους μυς που υποστηρίζουν το ορθό. Η τεχνική αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί σε συνδυασμό με την μέθοδο της βιοανάδρασης παρέχοντας στον ασθενή τα βέλτιστα δυνατά οφέλη.

• Βιοανάδραση: Η βιοανάδραση είναι μια γνωσιακή συμπεριφορική θεραπευτική παρέμβαση, η οποία χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια ασκήσεων επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους προκειμένου να βοηθήσει τους ασθενείς να παρακολουθούν τη λειτουργία του πυελικού εδάφους τους. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για  μια τεχνική που χρησιμοποιεί εξειδικευμένo εξοπλισμό με σκοπό την παρακολούθηση και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, όπως η μυϊκή δραστηριότητα. Έτσι, με τη βοήθεια αισθητήρων που τοποθετούνται στην περιοχή του πυελικού εδάφους, οι ασθενείς μπορούν να δουν σε πραγματικό χρόνο την απόκριση των μυών του πυελικού εδάφους τους στις ασκήσεις, επιτρέποντάς τους να προσαρμόσουν την ένταση και τη διάρκεια των ασκήσεων με σκοπό το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.

• Ηλεκτρική Διέγερση: Η ηλεκτρική διέγερση είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιεί ηλεκτρικές ώσεις για να διεγείρει τους μυς του πυελικού εδάφους στην περίπτωση όπου οι συσπάσεις των μυών του πυελικού εδάφους δεν είναι εμφανείς ή ψηλαφητές. Έτσι η ηλεκτρική διέγερση συμβάλλει στην  ενίσχυση των μυών και στην βελτίωση της λειτουργίας τους. Η ηλεκτρική διέγερση  διεξάγεται κατά τη διάρκεια όλων των συνεδριών σε συνδυασμό με την τεχνική της βιοανάδρασης και των ασκήσεων επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους.

• Εξωσωματική Μαγνητική Διέγερση: Η εξωσωματική μαγνητική διέγερση αποτελεί μια  καινοτόμα μη επεμβατική μέθοδος που χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία με σκοπό να διεγείρει τους μυς του πυελικού εδάφους. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των μυών και τη βελτίωση της λειτουργίας τους χωρίς την ανάγκη για εισαγωγή ηλεκτροδίων στο σώμα και κατά συνέπεια χωρίς να χρειαστεί ο ασθενής να αφαιρέσει τα ρούχα του. Η εξωσωματική μαγνητική διέγερση συμβάλει στην μείωση της ακράτειας κοπράνων μέσω της αύξησης της μυϊκής δύναμης και της νευρικής δραστηριότητας στην περιοχή του πυελικού εδάφους.

• Υπέρηχος Πραγματικού Χρόνου: Η χρήση υπερήχων σε πραγματικό χρόνο είναι μια προηγμένη τεχνική που επιτρέπει στους εξειδικευμένους φυσικοθεραπευτές να παρακολουθούν τη λειτουργία των μυών του πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Οι υπέρηχοι μπορούν συμβάλλουν στην ορθή αξιολόγηση της εκτέλεσης των ασκήσεων Kegel και άλλων ασκήσεων ενίσχυσης των μυών. Μέσω αυτής της τεχνικής, οι ασθενείς μπορούν να δουν σε πραγματικό χρόνο τις κινήσεις των μυών τους, επιτρέποντάς τους να προσαρμόσουν την τεχνική τους.

• Εκπαίδευση με μπαλόνι ορθού: Η εκπαίδευση με  το μπαλόνι του ορθού χρησιμοποιείται για την προσομοίωση της ανάγκης για αφόδευση. Κατά τη διάρκεια των ασκήσεων, ένα ορθικό μπαλόνι  θα εισαχθεί στον πρωκτό. Στη συνέχεια, το μπαλόνι θα φουσκώσει αργά χρησιμοποιώντας μια σύριγγα, η οποία είναι συνδεδεμένη με το μπαλόνι. Οι ασθενείς θα κληθούν να δώσουν προσοχή στο αίσθημα πλήρωσης του ορθού και μόλις νιώσουν έντονη επιθυμία για αφόδευση, πρέπει να παραχθεί επαρκής σύσπαση του σφιγκτήρα και του ηβοορθικού μυός προκειμένου να συγκρατηθεί το μπαλόνι. Σταδιακά ο όγκος του μπαλονιού θα μειώνεται. Η εκπαίδευση με μπαλόνι του ορθού βοηθά στον έλεγχο του φόβου για επικείμενη ακράτεια κοπράνων επιτρέποντας στους ασθενείς να ανέχονται μεγαλύτερους όγκους κοπράνων. Η εκπαίδευση με μπαλόνι του ορθού μπορει να  συνδυαστεί με την τεχνική της βιοανάδρασης.

• Επανεκπαίδευση του εντέρου:  Η ενσωμάτωση της επανεκπαίδευσης του εντέρου στο πρόγραμμα αποκατάστασης είναι ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς με ακράτεια κοπράνων. Πρόκειται για μια τεχνική που πραγματοποιείται σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες μεθόδους της φυσικοθεραπείας του πυελικού εδάφους. Η εστίαση στις τροποποιήσεις του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένων των οδηγιών για τη βέλτιστη πρόσληψη υγρών και ορισμένων διατροφικών  προσαρμογών είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ορισμένες κατηγορίες ασθενών. Η τροποποίηση της συμπεριφοράς περιλαμβάνει την δημιουργία προγραμματισμένων κενώσεων του εντέρου καθώς και συγκεκριμένο χρόνο αφόδευσης  με σκοπό τον περιορισμό των επεισοδίων ακράτειας.  Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις συνίσταται η μείωση βάρους, καθώς η παχυσαρκία είναι ένας καλά τεκμηριωμένος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη ακράτειας κοπράνων.

Συμπερασματικά, η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής για την αποκατάσταση της ακράτειας κοπράνων έπειτα από επέμβαση αντιμετώπισης καρκίνου του εντέρου. Πιο συγκεκριμένα, μετά την κατάλληλη διαγνωστική προσέγγιση θα πρέπει να ξεκινήσει η εφαρμογή των φυσικοθεραπευτικών τεχνικών άμεσα προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα κινητικά και τα αισθητικά προβλήματα του σφιγκτηριακού μηχανισμού καθώς και τα προβλήματα του νευρομυϊκού συντονισμού που προκαλεί η συγκεκριμένη διαταραχή.

Η Φυσικοθεραπεία Πυελικού εδάφους μπορεί να πραγματοποιηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή είτε κατ΄οίκον έιτε στην Κλινική Laser Surgery όπου λειτουργεί εξειδικευμένο τμήμα φυσικοθεραπείας πυελικού εδάφους. Στο πρότυπο τμήμα φυσικοθεραπείας εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως, η ηλεκτροθεραπεία, η βιοανάδραση (biofeedback), η εξωσωματική μαγνητική διέγερση, ο υπέρχος πραγματικού χρόνου, τα κρουστικά κύματα και οι ασκήσεις Kegel. Η Κλινική Laser Surgery βρίσκεται στην Αθήνα και είναι εύκολα προσβάσιμη με όλα τα μέσα.