Νευραλγία του αιδοιικού νέυρου και θεραπεία

Η νευραλγία του αιδοιικού νεύρου είναι μια επώδυνη κατάσταση που επηρεάζει το αιδοιικό νεύρο, το οποίο βρίσκεται στη λεκάνη και είναι υπεύθυνο για την αισθητικότητα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, του πρωκτού και του περινέου. Η νευραλγία προκαλείται συνήθως από φλεγμονή ή τραυματισμού του αιδοοικού νεύρου με αποτέλεσμα να εμφανίζονται έντονες δυσλειτουργίες στην κύστη και το εντέρου, στην σεξουαλική ευεξία του ατόμου καθώς και πόνος την περιοχή του περινέου.

 Η νευραλγία του αιδοιικού νεύρου χαρακτηρίζεται από περινεϊκό πόνο που επιδεινώνεται στην καθιστή θέση. Η πάθηση συχνά διαγιγνώσκεται λάθος αρχικά και συχνά είναι ανθεκτική στη θεραπεία, προκαλώντας έντονο, χρόνιο, εξουθενωτικό πόνο.Κατά συνέπεια, η ποιότητα ζωής του ασθενή επηρεάζεται αρνητικά σε μεγάλο βαθμό  καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς εμφανίζουν έντονα ψυχικά συμπτώματα συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του εθισμού στα οπιοειδή. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες όταν πραγματοποιείται σωστή διαχείριση, είναι δυνατός ο μακροπρόθεσμος έλεγχος των συμπτωμάτων ενώ ακόμα έχει αναφερθεί πλήρης ανακούφιση των συμπτωμάτων έως και 20 χρόνια μετά τη θεραπεία.

Η θεραπεία για την παγίδευση του αιδοιικού νεύρου περιλαμβάνει την φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους, την φαρμακευτική θεραπεία, την θεραπεία  του αποκλεισμού του αιδοιικού νεύρου, την θεραπεία της  ιερής νευροτροποποίησης και της χειρουργικής αποσυμπίεσης των αιδοιικών νεύρων.

Αίτια  της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου.

Η νευραλγία του αιδοιικού νεύρου προκαλείται κυρίως από συμπίεση ή ερεθισμό του νεύρου στην περιοχή του πυελικού εδάφους. Οι συνηθέστερες αιτίες περιλαμβάνουν:

• Παρατεταμένη πίεση λόγω δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα η ποδηλασία ή η παρατεταμένη καθιστική στάση.
• Χρόνια δυσκοιλιότητα.
• Άμεσο τραύμα, συμπεριλαμβανομένων των πτώσεων, των τροχαίων ατυχημάτων και των χειρουργικών επεμβάσεων πυέλου (όπως για παράδειγμα χειρουργική αντιμετώπιση της πρόπτωσης πυελικών οργάνων).
• Ακτινοθεραπεία (για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη, του ορθού καθώς και γυναικολογικούς καρκίνους).
•  Τραυματισμοί ή χειρουργικές επεμβάσεις στην πυελική περιοχή.
•  Αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
• Φλεγμονές ή λοιμώξεις στη περιοχή της πυέλου.
• Μυϊκοί σπασμοί και υπερδραστηριότητα των μυών του πυελικού εδάφους.
• Επαναλαμβανόμενη κάμψη ισχίου (όπως για παράδειγμα αθλητικές δραστηριότητες, άσκηση, τζόκινγκ, ποδηλασία).

Η επιδημιολογία της νευραλγίας του αιδοιικού νέυρου.

 Σύμφωνα με την International Pudendal Neuropathy Association υπολογίζεται πως η συχνότητα εμφάνισης της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου ανέρχεται σε ποσοστό  1 στις 100.000 στον γενικό πληθυσμό.  Μάλιστα, μια μελέτη των Spinosa et al ανέφερε πως η συχνότητα εμφάνισης είναι 1% στον γενικό πληθυσμό. Αν και η νευραλγία του αιδοιικού νεύρου εμφανίζεται και στα δύο φύλα, οι γυναίκες επηρεάζονται περισσότερο από τους άνδρες. Τα παιδιά μπορούν επίσης να το εμφανίσουν λόγω συγγενών ανωμαλιών στην  νευρική οδό.

Διάγνωση της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου.

Η νευραλγία του αιδοιικού νεύρου είναι κυρίως μια κλινική διάγνωση που διακρίνεται από ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία μερικές φορές αναφέρονται ως κριτήρια “Nantes”, τα οποία περιλαμβάνουν:

• Πόνος στην περιοχή του περινέου που επιδεινώνεται στην καθιστή θέση και ανακουφίζεται στην ύπτια και στην όρθια στάση.
• Πόνος που δεν ξυπνά τον ασθενή την νύχτα.
• Δεν υπάρχει ειδικό αισθητηριακό έλλειμμα κατά την νευρολογική εκτίμηση.
• Επιβεβαίωση με θετικό νευροφυσιολογικό έλεγχο και ανακούφιση των συμπτωμάτων με ένεση αποκλεισμού του αιδοιικού νεύρου.

Ακόμα, συνιστώνται νευροφυσιολογικές μελέτες για την διαγνωστική αξιολόγηση και την παρακολούθηση της θεραπείας. Επιπλέον, η μαγνητική τομογραφία κοιλίας και οσφυοϊερής  μοίρας της σπονδυλικής στήλης, η μαγνητική τομογραφία πυέλου καθώς και η αξονική τομογραφία χρησιμοποιούνται συνήθως για τον αποκλεισμό διαφορικών διαγνώσεων καθώς και για  την καθοδήγηση του νευρικού αποκλεισμού.

Θεραπεία της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου.

Οι αποδεκτές θεραπείες περιλαμβάνουν συνήθως την εφαρμογή  υποστηρικτικών μέτρων, την λήψη φαρμάκων, την φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους, την γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, τον αποκλεισμό των αιδοιικών νεύρων, την νευροτροποποίηση ιερού νεύρου καθώς  και χειρουργική αποσυμπίεση.

Υποστηρικτική Θεραπεία.

Τα αρχικά συντηρητικά μέτρα συμβάλλουν στην προστασία του νεύρου και στην αποφυγή τυχόν επιδείνωσης της νευροπάθειας. Όταν ο πόνος εμφανίζεται στην καθιστή θέση, ένα απλό “καθιστικό μαξιλαράκι” ή “ντόνατ” συμβάλει άμεσα στην μείωση του πόνου καθώς η περιοχή  του περινέου δεν δέχεται  πίεση. Επιπλέον, τροποποιήσεις του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής της παρατεταμένης καθιστικής θέσης, της όρθιας θέσης εργασίας και της διακοπής των ασκήσεων που περιλαμβάνουν κάμψη του ισχίου (όπως για παράδειγμα ποδηλασία, τζόκινγκ και κωπηλασία), είναι απαραίτητες για την πρόληψη πιθανού επαναλαμβανόμενου τραυματισμού του αιδοιικού νεύρου. Περίπου το 20% έως 30% των ασθενών αναφέρουν βελτίωση μόνο με την  υποστηρικτική θεραπεία.

Ακόμα, το άγχος, η κατάθλιψη και η αντίσταση σε νέες θεραπείες είναι κοινά σε ασθενείς με νευραλγία του αιδοιικού νεύρου. Επιπλέον, οι ασθενείς μπορεί να θυμώσουν, να απογοητευτούν ή να νιώσουν ότι απειλούνται εάν η καθιερωμένη θεραπεία τους (π.χ. οπιοειδή) αμφισβητηθεί ή τροποποιηθεί. Επομένως, η παραπομπή σε έμπειρο ψυχολόγο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη καθώς προχωρά η θεραπεία, καθώς ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της θεραπείας και ακόμη και μετά από μακροχρόνια επίλυση, το άγχος μπορεί να επισπεύσει ή να επιδεινώσει τον πόνο.

Φαρμακευτική Θεραπεία.

Η πολυφαρμακία είναι συχνά απαραίτητη για τον έλεγχο των πολλαπλών συμπτωμάτων του νευροπαθητικού πόνου που επιφέρει η νευραλγία στους ασθενείς. Ωστόσο, η στενή παρακολούθηση της ανταπόκρισης στην θεραπεία και η τυχόν εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών είναι απαραίτητη, με προσαρμογές της φαρμακευτικής αγωγής όταν ενδείκνυται. Ένας συνδυασμός φαρμάκων είναι συχνά απαραίτητος για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Η επιλογή φαρμάκων θα πρέπει να γίνεται πάντα υπόψιν του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, των προηγούμενων φαρμάκων, τις ανεπιθύμητες ενέργειες, τις συννοσηρότητες, την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, τις πιθανές αλληλεπιδράσεις και τον πιθανό κίνδυνο εθισμού.

Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία συνιστάται ως συμπληρωματική θεραπεία σε ασθενείς με νευραλγία του αιδοιικού νεύρου που εμφανίζουν ταυτόχρονα ψυχολογικές διαταραχές που σχετίζονται με τον χρόνιο πόνο, όπως άγχος, μελαγχολία, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες , διακυμάνσεις της διάθεσης, συναισθηματική αστάθεια, αλλοιωμένη γνώση, απελπισία, αίσθηση αδικίας, σεξουαλική δυσλειτουργία ή έλλειψη κινήτρων για αλλαγή. Μάλιστα, μια ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε το 2016 σε 1024 ασθενείς με χρόνιο πόνο διαπίστωσε ότι περίπου το 34% είχε σοβαρή κατάθλιψη και σχεδόν το 61% είχε πιθανή κατάθλιψη. Έτσι, απαραίτητη κρίνεται η καθοδήγηση του ασθενή στην ορθή διαχείριση αυτών των καταστάσεων.

Φυσικοθεραπεία του Πυελικού εδάφους.

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους είναι μία από τις θεραπείες πρώτης γραμμής για την διαχείριση της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους περιλαμβάνουν:

• Χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους: Ορισμένοι ασθενείς παρουσιάζουν υπερτονία (σπασμό) στους μύες της περιοχής της πυέλου. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους χρησιμοποιώντας εξατομικευμένες, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενή, τεχνικές συμβάλει στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας αυτών των μυών άρα και στην μείωση της πίεσης του αιδοιικού νεύρου και κατά συνέπεια αποσυμφόρηση από τον πόνο.

• Διατάσεις και κινησιοθεραπεία: Οι διατάσεις συμβάλουν στην  ανακούφιση από τον πόνο ενώ παράλληλα  βελτιώνουν την ευλυγισία στην περιοχή.

• Εκπαίδευση στη σωστή στάση του σώματος : Η κακή στάση σώματος πολλές φορές σύμφωνα με έρευνες φαίνεται να επιδεινώνει τα συμπτώματα. Η διόρθωση της στάσης πραγματοποιείται υιοθετώντας  μια σειρά από εργονομικές παρεμβάσεις που συστήνεται από τον θεραπευτή.

• Τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης: Συμβάλουν άμεσα στην μείωση της μυϊκής έντασης  και του στρες και κατά συνέπεια στην καλύτερη διαχείριση του πόνου.

• Χρήση βιοανάδρασης (biofeedback): Πρόκειται για μία φυσικοθεραπευτική τεχνική κατά την οποία παρακολουθούνται τα βιολογικά σήματα, τα οποία και ενισχύονται ηλεκτρικά, προκειμένου να παρασχεθεί ανατροφοδότηση στον ασθενή (οπτική και ακουστική).  Η μέθοδος της βιοανάδρασης χρησιμοποιείται είτε μόνη της είτε με την χρήση ηλεκτρικής διέγερσης και των τεχνικών χαλάρωσης των μυών του πυελικού εδάφους  με σκοπό την μείωση των συμπτωμάτων του πόνου.

• Ηλεκτρική διέγερση: Η ηλεκτρική διέγερση των μυών του πυελικού εδάφους περιλαμβάνει την χρήση ηλεκτρικού ρεύματος με σκοπό την χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους άρα και την μείωση του πόνου που εντοπίζεται στην συγκεκριμένη περιοχή.

• Εξωσωματική μαγνητική διέγερση: Πρόκειται για μια νέα φυσικοθεραπευτική τεχνική που συμβάλλει άμεσα στην χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους. Ανάμεσα στα πολλά πλεονεκτήματά της συγκαταλέγεται το γεγονός πως πρόκειται για μια μέθοδο ανώδυνη, ασφαλή και ιδιαίτερα αποτελεσματική. Επιπλέον, πρόκειται για μια τεχνική η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς να χρειάζεται ο ασθενής να αφαιρέσει την ενδυμασία του.

• Υπέρηχος πραγματικού χρόνου: Αποτελεί ένα δημοφιλές εργαλείο για την αξιολόγηση και τη θεραπεία ποικίλων παθήσεων του πυελικού εδάφους. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια μη επεμβατική τεχνική απεικόνισης που επιτρέπει την απεικόνιση των μυών και ιστών σε πραγματικό χρόνο, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τη λειτουργία και τη δομή της περιοχής του πυελικού εδάφους. Επιπρόσθετα, πρόκειται για ένα μέσο που παρέχει οπτική ανατροφοδότηση στον ασθενή και τον θεραπευτή, επιτρέποντας έτσι την στοχευμένη επιστράτευση των συγκεκριμένων μυών, βελτιώνοντας και επιταχύνοντας έτσι την θεραπευτική προσέγγιση.

Αποκλεισμός του Αιδοιικού νεύρου.

Η θεραπεία αποκλεισμού του αιδοιικού νεύρου (ή pudendal nerve block) είναι μια ιατρική παρέμβαση που εγχέεται τοπικό αναισθητικό γύρω από το αιδοιικό νεύρο δια μέσο υπερηχογραφικής καθοδήγησης για ακριβέστερη στόχευση. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του πόνου στην περιοχή της πυέλου, του περίνεου ή των γεννητικών οργάνων. Το αιδοιικό νεύρο είναι το κύριο νεύρο που μεταφέρει ερεθίσματα αίσθησης από αυτές τις περιοχές, και έτσι ο αποκλεισμός του μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις έντονου πόνου που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες.

Νευροτροποποίηση του Ιερού Νεύρου.

Η νευροτροποποίηση του ιερού νεύρου θεωρείται συχνά ως θεραπεία έσχατης ανάγκης όταν οι άλλες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένης της αποσυμπίεσης των νεύρων, έχουν αποτύχει να παράσχουν επαρκή έλεγχο του πόνου. Η ελεγχόμενη διέγερση που προκαλείται, αναστέλλει ή επαναπρογραμματίζει τη δραστηριότητα των νευρώνων ή των νευρωνικών δικτύων με σκοπό την μείωση του πόνου. Μάλιστα, η νευροτροποποίηση του ιερού νεύρου έχει αποδειχθεί ότι είναι ιδιαίτερα αποτελσματική σε ποικίλες διαταραχές του ορθού και του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, καθώς και στον χρόνιο πυελικό πόνο.

Χειρουργική αποσυμπίεση του αιδοιικού νεύρου.

Η χειρουργική αποσυμπίεση αποτελεί  θεραπεία εκλογής για την αντιμτώπιση της εμμένουσας νευραλγίας. Η πάθηση θεωρείται συχνά και ως σύνδρομο «τούνελ», επομένως η  χειρουργική επέμβαση αποσυμπίεσης είναι συχνά μια θεραπευτική επιλογή για τους ασθενείς. Επιπλέον, η παγίδευση του νεύρου επιβεβαιώνεται οριστικά μόνο τη στιγμή της επέμβασης. Το συνολικό ποσοστό επιτυχίας που αναφέρθηκε για αποσυμπιεστική χειρουργική  μέθοδο σύμφωνα με μελέτες σε κατάλληλα επιλεγμένους ασθενείς με εμμένουσα νευραλγία αιδοιικού νεύρου κυμαίνεται από 60% έως 80%.

Όποια από τις παραπάνω επεμβάσεις και να επιλεγεί, τη μεγαλύτερη σημασία έχει η εκπαίδευση και η εμπειρία του ιατρού – θεραπευτή που την εκτελεί. Επίσης είναι σημαντικό η αντιμετώπιση της νευραλγίας του αιδοιικού νεύρου να γίνεται έγκαιρα, καθώς με αυτόν τον τρόπο, αυξάνεται η αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Στο πρότυπο τμήμα φυσικοθεραπείας Pelvic Floor Center εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως, η ηλεκτροθεραπεία, η βιοανάδραση (biofeedback), η εξωσωματική μαγνητική διέγερση, ο υπέρηχος πραγματικού χρόνου, τα κρουστικά κύματα και οι ασκήσεις Kegel. Η Κλινική Pelvic Floor Center βρίσκεται στην Αθήνα και είναι εύκολα προσβάσιμη με όλα τα μέσα.